In de afgelopen tien jaar hebben mensen met autisme en hun ouders en verzorgers steeds vaker geëxperimenteerd met medicinale cannabis en de daaruit ontstane producten. Velen hopen dat deze psychoactieve stof autisme gerelateerde kenmerken en problemen verlicht. Onderzoek ernaar bevindt zich echter nog in de beginfase waardoor op dit moment nog niet veel gezegd kan worden over de veiligheid en effectiviteit van cannabis. Dit betekent dat mensen met autisme die het willen gaan gebruiken of het al gebruiken, moeten afgaan op hun eigen ervaringen en die van anderen.
Wat is (medicinale) cannabis?
Hennep of cannabis is de naam van de plant. Wiet, cannabis en hasjiesj zijn verschillende benamingen voor de producten die van de plant worden gemaakt. De woorden worden vaak door elkaar gebruikt, maar de actieve stoffen die erin zitten zijn allen afkomstig van dezelfde plant. In dit bericht wordt alleen de benaming cannabis gebruikt. Daarnaast wordt vermeld wat de onderzoekers al weten over de veiligheid en effectiviteit van cannabis bij autisme en enkele andere aandoeningen.
Medicinale cannabis wordt ook wel aangeduid met de term mediwiet en kan worden voorgeschreven door een huisarts of medisch specialist. Uit de cannabisplant kunnen diverse producten worden gemaakt waarvan de concentratie van de stof THC per product kan verschillen. THC is de afkorting van tetrahydrocannabinol en is de belangrijkste werkzame stof in cannabis. Deze stof is verantwoordelijk voor de ‘high’ samen met cannabidiol (CBD). De laatstgenoemde stof komt op de bladeren en bloemtoppen van de cannabisplant voor, maar is minimaal psychoactief. Veel onderzoek naar de medische toepassingen heeft zich echter wel gericht op CBD. Daarnaast zijn nog eens meer dan 500 andere stoffen in cannabis gevonden waarvan velen het gedrag en de cognitie van mensen kunnen beïnvloeden.
Cannabis kan op diverse manieren gebruikt worden. Het kan geïnhaleerd worden of via de mond (oraal) ingenomen worden. Bij inhalatie van de stof wordt het maximale effect binnen 15 minuten bereikt, na orale toediening is dit ongeveer 2,5 uur. Wel is het zo dat bij inhalatie de werking van de stof minder lang aanhoudt, zie tabel 1. Daarnaast wordt cannabis ook verwerkt in voedingsmiddelen, zoals zuigtabletten en snoepjes. Deze producten zijn voornamelijk populair geworden bij mensen met autisme. Zij gebruiken het voornamelijk om autisme gerelateerde symptomen te verlichten.
| Inhalatie | Oraal | |
| Opname | < 5 minuten | 30 tot 90 minuten |
| Maximaal effect | < 15 minuten | Na 2 tot 3 uur |
| Werkingsduur | 3 tot 4 uur | 4 tot 8 uur |
Is medicinale cannabis legaal?
Kort gezegd: ja en nee. Cannabis en de daaruit ontstane producten (zoals wiet, hasj, etc.) zijn eigenlijk illegaal. Volgens de wet ben je namelijk strafbaar wanneer een gebruiker wiet of hasj bij zich heeft. Maar als coffeeshops en gebruikers zich aan de regels houden, krijgen zij geen boete of straf. In Nederland word je niet vervolgd als je minder dan 5 gram wiet of hasj bij je hebt. Heb je meer op zak dan kun je wel vervolgd worden. Het gebruik en bezit van medicinale cannabis is sinds september 2003 wel legaal en kan door middel van een recept van een arts via de apotheek verkregen worden.
In veel Europese landen, maar ook in Australië, Canada, Israël en Jamaica, is medicinale cannabis legaal. Wel kan per land de wetgeving ervan verschillen en mogelijk aanvullende regels gelden.
Cannabis kopen en de goedgekeurde varianten
Grofweg zijn er verschillende vormen van cannabis te koop, namelijk:
- CBD-olie. Deze is te koop bij drogisterijen, natuurwinkels en webshops.
- Medicinale cannabisolie met alleen CBD. Deze is alleen op recept verkrijgbaar via de apotheek.
- Cannabis en cannabisolie die naast CBD ook THC bevat. Deze is op recept verkrijgbaar en kan verkregen worden in apotheken. Ook coffeeshops en het illegale circuit bieden deze producten aan.
Vrije verkoop
In de vrije verkoop is een breed scala aan cannabisproducten (CBD-olie) te koop die verkrijgbaar zijn bij drogisterijen, natuurwinkels en webshops. Wel is het zo dat de afkomst van deze producten meestal onbekend is en de kwaliteit van het productieproces niet wordt gecontroleerd. Het is daarom onduidelijk wat de kwaliteit van deze producten is. Ook weet men vaak niet welke stoffen erin zitten en in welke hoeveelheden.
Medicinale cannabis
In Nederland zijn vijf soorten Cannabis op recept verkrijgbaar. Het gaat om de merknamen: Bedrocan, Bedrobinol, Bediol, Bedica en Bedrolite die vergeleken met elkaar verschillende samenstellingen en concentraties hebben, zie tabel 2.
| Soort | Gehalte THC | Gehalte CBD |
| – Bedrocan | ca. 22% | < 1% |
| – Bedrobinol | ca. 13,5% | < 1% |
| – Bediol | ca. 6,3% | ca. 8% |
| – Bedica | ca. 14% | < 1% |
| – Bedrolite | < 1 % | ca. 7,5% |
Medicinale cannabis is in Nederland niet een geregistreerd geneesmiddel voor het behandelen van een aandoening. Er bestaat dus geen lijst met indicaties waarbij het wel of niet kan worden voorgeschreven. In de meeste gevallen wordt het voorgeschreven bij aandoeningen waarvan wetenschappelijke gegevens beschikbaar zijn die aangeven dat het middel mogelijk werkzaam is. In alle gevallen speelt medicinale cannabis geen rol bij de genezing van aandoeningen. Het kan alleen maar bepaalde klachten van een aandoening doen verminderen.
Mensen met autisme kunnen het pas voorgeschreven krijgen wanneer de geneesmiddelen die normaal gesproken bij autisme worden ingezet, niet voldoende helpen of te veel bijwerkingen geven. Daarnaast bepaalt een arts zelf of hij of zij medicinale cannabis voorschrijft en of het een geschikte keuze is voor een patiënt met een autismespectrumstoornis.
Het effect van cannabis bij mensen met autisme
De positieve ervaringen van gebruikers van medicinale cannabis hebben veel mensen en ouders van kinderen ertoe aangezet om cannabis of cannabisextracten uit te proberen. Het doel hierbij is om autisme gerelateerde symptomen, gedragsproblemen en epileptische aanvallen te verminderen. Experts waarschuwen dat cannabis voor deze doeleinden onvoldoende is onderzocht. Hoewel sommige onderzoeken die zijn uitgevoerd bij dieren en mensen veelbelovende resultaten laten zien, bevinden deze onderzoeken zich in een vroeg stadium en is nog niet alles onderzocht.
De (psycho)actieve stof
Men denkt dat de psychoactieve stoffen in cannabis hun effecten uitoefenen door zich te binden aan eiwitten. Deze eiwitten worden cannabinoïdereceptoren genoemd. THC activeert de CB1- en CB2-receptoren terwijl CBD ze lijkt te blokkeren. Beide typen cannabinoïde-receptoren bevinden zich voornamelijk in de hersenen, maar komen ook voor in andere delen van lichaam.
Mede afhankelijk van de binding, zorgt activering van de CB1-receptoren in de hersenen er voornamelijk voor dat de prikkelbaarheid van neuronen afneemt of juist toeneemt. Activering van CB2-receptoren kan ontstekingen verminderen in het spijsverteringsstelsel. Onderzoek bij muizen die het fragiele X-syndroom hebben, laat zien dat het blokkeren van de CB1-receptor epileptische aanvallen en geheugenproblemen kan verminderen. Het fragiele X-syndroom is een aandoening waarbij het gedrag van deze mensen in grote lijnen overeenkomt met die van mensen met autisme. Een onderzoek uit 2018 zag angst en andere gedragskenmerken verminderen bij mensen met fragiele X-syndroom. Ook is aangetoond dat activering van de cannabinoïdereceptoren leidt tot een verbeterd geheugen bij muizen met het fragiele X-syndroom.
Onderzoek bij kinderen laat zien dat een verhouding van 20 CBD op 1 THC agressieve uitbarstingen bij kinderen met autisme verlicht. Daarnaast zagen de onderzoekers minder aanvallen, tics, depressie, rusteloosheid en uitbarstingen.
Is cannabis veilig?
Het is nog onduidelijk of cannabis veilig gebruikt kan worden. Veel onderzoeken geven aan dat een behandeling met cannabis minimale bijwerkingen heeft. Sedatie of rusteloosheid zijn bijwerkingen die onder andere zijn gemeld. Maar deze onderzoeken hebben niet gekeken naar de bijwerkingen op de lange termijn. Ook vandaag de dag is nog niet precies duidelijk hoe de psychoactieve stoffen in cannabis de hersenen beïnvloeden, wat de effecten zijn op een kinderbrein en of ze interacties hebben met andere geneesmiddelen.
In Amerika waarschuwt de FDA op basis van wetenschappelijk onderzoek dat medicinale cannabis het aantal leverenzymen in het bloed kan verhogen. Dit is een teken dat levercellen aan het afsterven zijn waarna op den duur leverbeschadiging kan ontstaan. Dit was voornamelijk het geval bij mensen die daarnaast ook het geneesmiddel natriumvalproaat gebruikten.
Sommige mensen die cannabis voor medische doeleinden gebruiken, kweken zelf enkele plantjes thuis. Anderen kopen het rechtstreeks bij bedrijven in plaats van bij erkende apotheken. In de meeste gevallen is daarom niet bekend hoeveel actieve stof in de cannabis zit. In hoeverre cannabis dus veilig gebruikt kan worden, zal onderzoek in de toekomst moeten uitwijzen.
Laden ...
