Het geneesmiddel aripiprazol wordt bij verschillende psychische klachten en stoornissen ingezet waaronder autisme. Het doel van aripiprazol bij autisme is om prikkelbaarheid en probleemgedrag te verminderen. Het middel kan hoogstens symptomen van de aandoening verminderen. Het is dus geen wondermiddel waarmee bepaalde klachten van autisme geheel over gaan. Maar voor sommige mensen kan aripiprazol wel de kwaliteit van leven verbeteren.
Anitpsychotica
Aripiprazol is een antipsychoticum en valt onder de atypische antipsychotica wat ook wel de tweede generatie antipsychotica wordt genoemd. Een andere groep is de klassieke antipsychotica. Deze groep is al veel langer in de psychiatrie bekend. Het nadeel van klassieke antipsychotica is dat ze vaak extrapiramidale bijwerkingen geven. Enkele extrapiramidale bijwerkingen zijn: parkinsonisme (symptomen van Parkinson), acathisie (innerlijke onrust), acute dystonie (abnormale houdingen en spierspasmen) en seksuele disfunctie. De bijwerkingen kunnen vele vormen aannemen waarvan de meeste zullen verdwijnen wanneer men stopt met de medicatie. Een aantal bewegingsstoornissen kunnen dus blijvend zijn ook nadat het klassieke antipsychoticum niet meer ingenomen wordt. Vanwege de kans op deze ernstige bijwerkingen gaat de eerste keus naar atypische antipsychotica. Atypische antipsychotica waar aripirazol onder valt, maar ook risperidon, worden veel minder geassocieerd met extrapiramidale bijwerkingen.
Aripiprazol in het kort
| Toedieningsvormen | Tablet, injectie, drank (kinderen). |
| O.a. voorgeschreven bij | Psychoses, schizofrenie, manie, depressie, autisme, onrust en tics. |
| Meest voorkomende bijwerkingen | Afvlakking van gevoel, bewegingsstoornissen, hoofdpijn, slapeloosheid en gewichtstoename. |
| Autorijden | De eerste paar dagen niet rijden en niet bij (versuffende) bijwerkingen. |
| Innametijdstip | Tablet en drank: dagelijks rond hetzelfde tijdstip. |
| Alcohol | Alcohol versterkt het versuffende effect. Ook wanneer het middel al langer wordt gebruikt. Alcoholgebruik wordt daarom afgeraden. |
| Voedselbeperkingen | Je kunt alles blijven eten. |
| Verslavend | Nee. |
| Zwangerschap | In het 1e en 2e trimester kan het waarschijnlijk veilig gebruikt worden. In het 3e trimester moet het gebruik overwogen worden. |
| Belangrijk | Stop niet zomaar met het middel. Klachten kunnen (erger) terugkomen of bijwerkingen gaan meer opspelen. Vaak dient iemand een paar weken geleidelijk aan af te bouwen. |
| Interessant 1 | Een tablet aripiprazol bereikt na 3 tot 5 uur de maximale concentratie, maar het kan wel enkele dagen duren voordat het middel geheel uit het lichaam verdwenen is. |
| Interessant 2 | 25% van het tablet verlaat het lichaam via de urine en 60% via de ontlasting. |
Bijwerkingen
Bijwerkingen zijn altijd een punt van zorg bij het gebruik van medicijnen. Het is belangrijk om te weten dat elk geneesmiddel in een bepaalde mate bijwerkingen geeft. Ook bij aripiprazol kunnen dus bijwerkingen om de hoek komen kijken. Welke bijwerkingen er optreden en in welke ernst dat is, verschilt per persoon. De één heeft het geluk weinig bijwerkingen te ervaren, terwijl een ander met het geneesmiddel moet stoppen omdat de bijwerkingen niet te verdragen zijn. Altijd is het belangrijk om af te wegen in hoeverre een geneesmiddel baat heeft en in hoeverre er nadelen aan kleven. Indien iemand dagelijks lichte hoofdpijn ervaart, maar de kwaliteit van leven verbetert aanzienlijk dan kan het profijtelijk zijn om het middel blijven te gebruiken. Hoewel het eenvoudig klinkt: het maken van een goede afweging tussen de voor – en nadelen van een geneesmiddel valt niet altijd mee.
Gewichtstoename
Een bijwerking die bij het gebruik van aripiprazol kan voorkomen, is gewichtstoename en een verhoogde eetlust. Uit een onderzoek blijkt dat de gemiddelde gewichtstoename bij adolescenten met een bipolaire stoornis na 12 weken 2,4 kg was. Na 30 weken was dat zelfs 5,8 kg. Het is dus belangrijk om aandacht te besteden aan het voedingspatroon en voldoende te blijven bewegen.
Het geneesmiddel stimuleert de eetlust of de manier waarop het lichaam energie gebruikt verandert. Dit leidt vervolgens tot gewichtstoename. Een bijkomend gevolg kan zijn dat de bloedsuikerspiegel of cholesterolgehalte verhoogd. Indien dus sprake is van een significante gewichtstoename wordt aanbevolen om periodiek een laboratoriumtest uit te voeren om alle waarden in de gaten te houden. Anderzijds kan het ook voorkomen dat mensen juist minder eetlust hebben en gewicht verliezen, maar dit komt echter minder vaak voor.
Voordeel
Buiten het feit dat aripiprazol bij sommige mensen met autisme prikkelbaarheid en gedragsstoornissen significant vermindert, heeft het ook nog een ander voordeel: het verhoogt niet de productie van het hormoon prolactine. Risperidon, wat ook een atypisch antipsychoticum en kan worden gezien als het ‘broertje’ van aripiprazol, kan wel de prolactineproductie verhogen. Een verhoogde productie van prolactine verstoort de botopbouw en veroorzaakt zwelling van de borsten. Hoewel deze bijwerking van tijdelijke aard is, is de waarde van prolactine pas na ongeveer een jaar weer op het oude niveau.
Aripiprazol en risperidon worden het meest voorgeschreven bij mensen met een autismespectrumstoornis. Artsen kunnen echter ook andere antipsychotica voorschrijven. Het ‘off-label’ voorschrijven wordt frequent gedaan, maar de middelen die hierbij worden voorgeschreven zijn minder goed onderzocht bij mensen met autisme. Wat de effecten van deze middelen zijn en welke bijwerkingen mogelijk kunnen voorkomen, is bij deze patiëntengroep nog niet geheel in kaart gebracht.
Tot slot
Kort samengevat kan aripiprazol bij sommige mensen zeker baat hebben mits bijwerkingen niet de overhand nemen. Per persoon moet goed gekeken worden naar de individuele voor- en nadelen van het middel. Stop nooit zomaar met het gebruik van het middel, maar bespreek de wens om te stoppen altijd eerst met de arts.
