Autisme is een neurologische ontwikkelingsstoornis die gekenmerkt wordt door problemen in de sociale interactie en communicatie. Daarnaast komt repetitief gedrag voor en hebben mensen met autisme vaak beperkte interesses. Deze symptomen doen zich voor in de sociale ontwikkeling, communicatie en op neurocognitief niveau variëren in ernst bij elk persoon. Gedurende het leven kunnen symptomen door omstandigheden verergeren of meer op de achtergrond verdwijnen.
De tekortkomingen die optreden op sociaal gebied kan een persoon in het dagelijks leven erg belemmeren. Daarnaast is het één van de hoofdkenmerken van autisme ongeacht iemands taal- en cognitieve vaardigheden. Problemen die die zich kunnen voordoen omtrent de sociale interactie zijn:
- het verwerken en integreren van emotionele informatie;
- het aangaan en onderhouden van sociale relaties;
- het inleven in andermans gevoelens;
- het opmerken van sociale clues bij anderen.
Inlevingsvermogen
Een belangrijk aspect van sociale verbondenheid is het vermogen om in te leven in de gevoelens van een ander. Empathie omvat twee belangrijke componenten: een cognitieve component (bijvoorbeeld theory of mind, perspectief nemen en het lezen van gedachten) en een affectieve component (emotionele verwerking) die ons in staat stelt gevoelens met anderen te delen. De affectieve component houdt in dat een gepaste emotionele reactie wordt gegeven op gedachten en gevoelens van anderen. We ervaren de gevoelens van een ander en zijn ons bewust dat deze gevoelens niet van ons zijn, maar van de gesprekspartner.
Moeite met het herkennen van emoties
Mensen met autisme hebben moeite om zich in een ander te verplaatsen. Het kunnen ‘lezen’ van een ander wordt ook wel cognitieve empathie genoemd. Minder duidelijk is in hoeverre de emotionele empathie ontwikkeld is bij mensen met autisme. Het is onzeker of een verminderd empathisch vermogen een gevolg is van het autismespectrumstoornis of dat het een gevolg is van een comorbide (co-voorkomende) aandoening die in dit geval bekend staat als alexithymie.
Alexithymie wordt gekenmerkt door het ervaren van problemen bij het herkennen, beschrijven en verwerken van eigen gevoelens. Hierdoor heeft men minder inzicht in de gevoelens van anderen en moeite om onderscheid te maken tussen gevoelens en de lichamelijke gewaarwordingen van emoties. Het is belangrijk om te weten dat Alexithymie geen officiële diagnose is. Het kan het best omschreven worden als een persoonlijkheidskenmerk dat redelijk vaak voorkomt in de maatschappij (schattingen liggen rond de 10%). Er zijn aanwijzingen dat het geassocieerd wordt met een verhoogd risico op andere psychische problemen. Zo laten verschillende onderzoeken zien dat alexithymie vaak gepaard gaat met problemen zoals depressie en angst.
Kenmerken van autisme en alexithymie
Hoewel alexithymie geen hoofdkenmerk is van autisme, hebben recente studies verschillende gradaties van deze eigenschap gevonden bij 50 tot 85% van de personen met autisme. Alexithymie lijkt de volgende kenmerken te hebben:
- (a) het komt vaker voor bij personen met autisme dan bij de algemene bevolking
- (b) het komt vaker voor bij ouders die een kind hebben met autisme dan bij ouders die een kind hebben met een andere ontwikkelingsstoornis
- (c) de symptomen zijn consistent(d) de problemen op het gebied van emotiebewustzijn hebben een verband met depressie, angst, lichamelijke klachten, piekeren en piekeren.
Er zijn aanwijzingen dat eigenschappen van alexithymie deel uitmaken van het bredere autisme-fenotype en onderdeel zijn van emotionele verwerkingsproblemen die mensen met autisme ervaren. Hoewel alexithymie vaker voorkomt bij mensen in het autismespectrum dan bij de algemene bevolking, lijken autisme en alexithymie verschillende, maar veelal overlappende aandoeningen. Hierbij beïnvloed alexithymie de emotionele empathie. Om deze reden kan het verminderd empathisch vermogen, wat vaak gezien wordt bij mensen met autisme, te wijten zijn aan de hoge comorbiditeit tussen eigenschappen van alexithymie en autisme.
Daarnaast wijst onderzoek uit dat alexithymie een verband heeft met interoceptieve problemen bij autisme. Interoceptie is het vermogen om prikkels van binnenuit het eigen lichaam waar te nemen. Voorbeelden van interoceptieve prikkels zijn: honger, dorst, het voelen van kou of warmte en aandrang om naar het toilet te gaan.
Het heeft invloed op hoe we gevoelens van ons lichaam waarnemen die onze stemming, emoties en het welzijn bepalen. Gevoeligheid voor interne prikkels en het bewustzijn hiervan is belangrijk voor hoe we emotionele ervaringen verwerken. Steeds meer onderzoeken tonen aan dat de interoceptie bij mensen met autisme anders tot uiting komt, vergeleken met de algehele samenleving. Er wordt vermoed dat een verminderde gevoeligheid voor interoceptieve prikkels leidt tot de sociaal-emotionele tekortkomingen wat één van de kenmerken van autisme is. Onderzoek laat nu echter zien dat alexithymie, en juist niet autisme, wordt geassocieerd met een afwijkende interoceptie.
Conclusie
Een interessante vraag is waarom alexithymie vaker voorkomt bij mensen met autisme dan bij mensen zonder autisme. Bovendien is de link tussen de twee stoornissen nog niet volledig opgehelderd waardoor het een interessant vraagstuk is wat de link tussen de twee stoornissen is. Ook is nog niet helemaal duidelijk of alexithymie een neurologische oorzaak heeft, het gevolg is van een neurobiologische stoornis of een persoonlijkheidskenmerk is bij mensen met autisme. Grootschalig onderzoeken dient uit te wijzen of bijvoorbeeld de ernst van alexithymie bepalend is in hoeverre iemand last heeft van autisme gerelateerde symptomen.
Gezien het feit dat alexithymie geassocieerd wordt met een verhoogd risico op comorbiditeit (bijv. angst en depressie), rijst de vraag bij sommige experts of alexithymie een subonderdeel moet worden van de diagnostiek bij autisme. Zoals vaker het geval is omtrent het onderwerp autisme zijn nog veel vragen onbeantwoord. Hopelijk dat in de toekomst hier meer over wordt opgehelderd.
