Het aantal mensen wat gediagnosticeerd wordt met autisme blijft stijgen. Dit komt voornamelijk omdat de laatste jaren beter bekend is geworden wat autisme precies is en hoe onder andere hoogfunctionerend autisme zich bij mensen kan uiten. Gezien het feit dat steeds meer zorgprofessionals op de hoogte zijn van de symptomen bij autisme, worden steeds meer mensen juist gediagnosticeerd. Veel patiënten krijgen de benodigde hulp waardoor zij zelfstandig een goed leven kunnen leiden. Hieronder staan 10 symptomen waaraan je iemand met hoogfunctionerende autisme kunt herkennen.
1. Emotionele gevoeligheid
Een hoge emotionele gevoeligheid komt veel voor bij mensen met hoogfunctionerend autisme. Vaak wordt het niet opgemerkt door anderen omdat men het lastig vindt emoties en gevoelens (op een goede manier) te uiten. Sommige mensen hebben de gedachte dat mensen met autisme minder tot geen emoties ervaren en zich minder bekommeren om anderen. Zeker bij veel vrouwen met autisme die een normale tot hoge intelligentieniveau hebben, is hier niets van waar. Zij kunnen juist zeer sterke gevoelens en emoties ervaren. Hoe zij hun gevoelens uiten, kan wel verschillen. Vaak worstelen vrouwen met autisme om met hun emoties om te gaan en houden ze deze vaak voor zich. Het gevolg hiervan is dat de schijn kan ontstaan dat zij zich niet of onvoldoende kunnen inleven in anderen.
2. Fixatie op bepaalde onderwerpen of ideeën
Wanneer iemand in iets helemaal opgaat, wordt dat in de volksmond ook wel een ‘fiep’ (werkwoord: ‘fiepen’) genoemd. Een fiep kan zich uiten in bijvoorbeeld: voortdurend dezelfde onderwerpen aankaarten in gesprekken, obsessief hetzelfde nummer spelen of het hele internet doorspitten naar informatie over één bepaald onderwerp. Het hebben van een zeer sterke interesse in een bepaald onderwerp kan een negatieve invloed hebben wanneer de algehele gezondheid of relaties eronder leiden. Iemand kan zo opgaan in een activiteit dat men vergeet te eten of geen aandacht meer besteed aan zijn of haar uiterlijke verzorging. Maar… Niet getreurd: er kleven ook voordelen aan deze obsessieve gedragingen. Een voorbeeld is dat mensen in een zeer korte tijd veel informatie kunnen vergaren en je vervolgens alles over een onderwerp kunnen vertellen. Veel andere hoogfunctionerende personen met autisme hebben een sterke focus op het gebied van wiskunde, biologie of letterkunde. Zij kunnen in deze vakgebieden een succesvolle carrière bemachtigen.
3. Taalkundige eigenaardigheden
Vaak zie je dat kinderen met een beneden gemiddeld IQ moeite hebben met praten, het voeren van gesprekken en het opbouwen van hun woordenschat. Kinderen die zich in het spectrum bevinden en een normaal tot bovengemiddeld IQ hebben, beginnen vaak eerder dan normaal te praten en vertonen vaak een zeer goed ontwikkelde woordenschat. Ze kunnen het saai vinden om gesprekken met anderen te voeren en vinden het vaak lastig om deze gesprekken goed te volgen. In gesprekken kunnen deze mensen excentriek lijken. Dit is het gevolg van hun grote woordenschat, frequente onderbrekingen of hun sterke focus op bepaalde onderwerpen. Het komt veel voor dat (zeer) hoogbegaafde kinderen al op jonge leeftijd weinig aansluiting vinden met leeftijdsgenoten.
4. Sociale problemen
Sociale problemen komen vaak voor bij mensen met autisme. Zij hebben moeite in de omgang met leeftijdsgenoten. Dit zie vaak terug aan het hebben van een beperkt sociaal netwerk, problemen met het delen van spullen en moeite om in groepsverband te werken. Soms worden mensen met autisme als verlegen, eigenzinnig of sociaal onhandig beschouwd terwijl ze in werkelijkheid worstelen met alle uitdagingen die voorkomen bij autismespectrumstoornissen. Hulp van buitenaf kan worden ingezet om de sociale omgangsvormen onder de knie te krijgen. Een sociale vaardigheidstraining wordt dan ook vaak gevolgd door mensen met autisme. Tijdens deze training krijgen ze vaardigheden en technieken aangereikt die hun helpen om bijvoorbeeld een gesprek aan te knopen, aandachtig te luisteren en een eigen mening te vormen en deze te delen met anderen.
5. Problemen met het verwerken van prikkels
Veel mensen met autisme hebben een hoge gevoeligheid voor sensorische prikkels. Ze kunnen specifieke geluiden, smaken, geuren of gevoelens al snel ondraaglijk vinden. Luidruchtige plaatsen kunnen leiden tot veel stress, evenals ongewenste aanrakingen en het dragen van ongemakkelijke kleding. In de meeste gevallen kan iemand met een hoge sensorische gevoeligheid een goed leven leiden. Indien iemand van zichzelf weet welke prikkels tot overprikkeling leidt, kan op voorhand aanpassingen getroffen worden of situaties worden vermeden.
6. Dagelijkse routines
Het hebben van dagelijkse routines is een veelvoorkomend kenmerk bij mensen met autisme. Het dagelijks leven kan zeer hectisch zijn voor veel mensen met autisme. Routines zorgen voor overzicht en meer rust in hun leven. Ze kunnen vasthouden aan routines die door anderen niet altijd begrepen worden, zoals precies 15 minuten lezen voordat ze naar bed gaan of hun tanden poetsen precies vijf minuten na het eten van een maaltijd. Elke vorm van afwijking van hun routine, zoals onverwachts bezoek tijdens de lunch, kan ertoe leiden dat een persoon met autisme gestrest en gefrustreerd raakt. Mensen met hoogfunctionerend autisme kunnen buitensporig veel tijd besteden aan het uitvoeren van hun routines wat soms ten koste gaat van zelfzorg, slaap, lichaamsbeweging, huiswerk of leren.
7. Repetitief gedrag en vastgeroeste gewoontes
Repetitief gedrag zie je vaak terug bij mensen met autisme. Voorbeelden van repetitieve gedragingen zijn: aan voorwerpen likken, flapperen met de handen en het heen en weer wiegen van het lichaam. Maar ook minder opvallende gedragingen komen voor zoals: continue kauwgom kauwen, het klikken van pennen en het bijten op nagels. Het herhaaldelijk uitvoeren van bepaalde activiteiten kan gevolgen hebben op sociale relaties en iemands gezondheid.
Repetitief gedrag is vaak opvallender bij mensen met een ernstige vorm van autisme en bij degenen die een laag IQ hebben. Hoogfunctionerende mensen met autisme kunnen hun ‘eigenaardige gedrag’ beter verhullen waardoor het minder zichtbaar is. Zij hebben gedurende het leven strategieën ontwikkeld waardoor hun eigenschappen van autisme minder opzichtig zijn voor de buitenwereld. Dit wordt ook wel camouflage gedrag genoemd.
8. Weerstand tegen veranderingen
Onverwachte situaties kunnen veel stress veroorzaken omdat het een gevoel van controleverlies geeft. Mensen met autisme hebben juist veel behoefte aan controle aangezien ze de wereld om zich niet altijd even goed begrijpen. Een voorbeeld is dat iemand elke dag hetzelfde ontbijt eet in precies dezelfde hoeveelheden en volgorde. Indien lichamelijke inspanning wordt verricht, kan het voor mensen met autisme lastig zijn om daarop de eetbehoeften aan te passen. Wijzigingen in werkroosters kan frustratie veroorzaken bij iemand met hoogfunctionerend autisme waarbij het soms lastig is om de emoties onder controle te houden.
9. Focus op jezelf
Mensen met hoogfunctionerend autisme kunnen moeite hebben om hechte relaties met anderen te behouden of op te bouwen. Dit komt deels door het feit dat zij minder aandacht hebben voor de behoeften van anderen. Het kan zo zijn dat wanneer ze dorst hebben alleen voor zichzelf drinken inschenken en vergeten te vragen of de gast ook wat lust. Aan de andere kant komt het ook voor dat ze zich juist eerder op de laatste plaats zetten dan dat ze haantje-de-voorste zijn.
In gesprekken hebben sommigen niet altijd in de gaten wanneer een ander verveelt raakt over een gespreksonderwerp. Het gevolg hiervan is dat iemand met hoogfunctionerend autisme veel tijd kan besteden aan het praten over onderwerpen die hem of haar erg aangaan. Voor de gesprekspartner kan het moeilijk zijn ertussen te komen en zijn of haar eigen inbreng te geven.
In de gezins- of huishoudelijke omgeving kunnen problemen ontstaan waarbij de wensen van huisgenoten onopzettelijk worden vergeten. Het bespelen van een muziekinstrument laat in de avond of juist erg vroeg in de ochtend kan hiervan een voorbeeld zijn.
10. Ongewone bewegingspatronen
Een persoon met hoogfunctionerend autisme kan ongebruikelijke bewegingspatronen hebben. Tenenloop is hiervan een voorbeeld waarbij iemand op zijn of haar tenen loopt zonder veel lichaamsgewicht op de andere delen van de voet te zetten. De overmatige druk op de voorste delen van de voet kan leiden tot voetpijn in de bal, tenen. Ook kan er een grote knobbel aan de zijkant van de voet ontstaan (genaamd: hallux valgus) die op een gegeven moment pijn gaat doen. Daarnaast hebben mensen die op hun tenen lopen meer kans op blaren, eeltvorming en likdoorns op de voetzolen en tenen.
Tenenloop komt regelmatig voor bij jonge kinderen die nog maar net lopen. Met het ouder worden, verdwijnt het in de meeste gevallen. Kinderen met autisme hebben de neiging om langer op hun tenen te blijven lopen.
Tot slot
Niet alle personen met hoogfunctionerend autisme vertonen bovenstaande symptomen. Per persoon kunnen de symptomen en de mate van ernst verschillen. In het algemeen vertonen mensen met hoogfunctionerend autisme minder opvallende symptomen van autisme. Zorgprofessionals dienen op de hoogte te zijn van de camouflagetechnieken en het brede scala aan gedragingen dat verband houdt met autismespectrumstoornissen.
Bekendheid van onder andere bovenstaande symptomen helpt zorgverleners, ouders, leraren en anderen bij het vroeg opsporen van mensen met een autismespectrumstoornis. Hierdoor kan in een vroeg stadium behandeling ingezet worden wat meer effect heeft in de jonge jaren van een persoon dan in de volwassen levensfase.
