Mensen met autisme missen vaak belangrijke sociale signalen waardoor het contact met anderen bemoeilijkt kan worden. Ook worden signalen (bij henzelf) over het hoofd gezien die betrekking hebben tot de persoonlijke hygiëne van iemand. Vaak ontstaan in de kindertijd al problemen. Ouders die een kind met autisme hebben klagen vaak dat het moeilijk is om bijvoorbeeld hun tanden te poetsen of hun haren te kammen. Wanneer het kind de puberteit in gaat, blijven vaak hygiënekwesties, zoals gebruik van deodorant, het frequent wisselen van kleding en en douchen, problematisch. Terwijl juist in de puberteit hygiënische verzorging erg belangrijk is. In deze periode kan namelijk de transpiratiegeur indringender zijn, de huid vetter worden en kunnen meer puistjes voorkomen. Een goede persoonlijke verzorging kunnen deze hygiëne kwesties verminderen of zelfs tegengaan.
Wanneer je weet waarom iemand moeite heeft met zijn of haar hygiëne dan kun je kijken naar oplossingen. Sommige mensen kunnen bijvoorbeeld slecht tegen bepaalde kledingstoffen, vinden water op de huid onprettig of zijn zich gewoonweg niet bewust dat anderen persoonlijke hygiëne wel belangrijk vinden. Het zoeken van een oplossing voor het specifieke probleem kan ervoor zorgen dat iemand zijn of haar lichaam beter gaat verzorgen.
De functies van persoonlijke hygiëne
Globaal gezien heeft een goede persoonlijke hygiëne drie functies, namelijk:
- Lichamelijk: het schoonhouden van het eigen lichaam bevordert de gezondheid. De kans om een infectie op te lopen wordt verkleind en men is minder vaak ziek.
- Sociaal: het contact met de omgeving kan beïnvloed worden door de wijze waarop iemand zich verzorgt. Zo kan het voorkomen dat een persoon wordt vermeden op basis van zijn of haar onprettige lichaamsgeur.
- Psychisch: een goede hygiëne en een verzorgd uiterlijk dragen in zekere mate bij aan het zelfvertrouwen van een persoon.
Problemen met persoonlijke hygiëne
Moeilijkheden met de hygiëne lijken voort te komen uit zintuiglijke overgevoeligheden en een verminderd sociaal bewustzijn. Hoewel in het begin vaak wordt gedacht dat tegenstribbelende reacties te wijten zijn aan luiheid, ligt sensorische overprikkeling in veel gevallen ten grondslag aan het gedrag. Het poetsen van de tanden met schurende tandpasta wat harde geluiden veroorzaakt, kan al snel overprikkeling veroorzaken bij een persoon met autisme. Ook sterke geuren van shampoo of douchegel kunnen te veel prikkels geven wat voor angst en stress zorgt. Het gevolg van een overvloed aan prikkels is dat er een afkeer ontstaat voor de activiteit, zoals douchen of tandenpoetsen. Mensen gaan de handeling vermijden of voeren het geforceerd uit, ook wanneer zij op de hoogte zijn van de mogelijke gevolgen van het gedrag.
Puberteit
Een verminderd sociaal bewustzijn kan ook invloed hebben op iemands persoonlijke hygiëne. Naarmate kinderen volwassen worden, worden de behoeftes op het gebied van persoonlijke hygiëne groter. Jongens en meisjes moeten deodorant gebruiken, zich scheren, zelf hun haren kammen en ervoor zorgen dat ze goed en gepast gekleed zijn. Deze hygiëne kwesties zijn voor het gros van de pubers zeer belangrijk omdat zij niet buiten de boot willen vallen bij leeftijdsgenoten. Gezien het feit dat veel jongeren met autisme minder goed sociale signalen opvangen, zijn deze hygiëne kwesties waarschijnlijk minder belangrijk voor hen. Het gebruik van bijvoorbeeld deodorant is voor een puber met autisme minder essentieel ondanks de aanwezigheid van onaangename lichaamsgeuren. Helaas bevordert dit niet het contact met leeftijdsgenoten.
Wat te doen bij hygiëneproblemen?
Hygiëneproblemen kunnen een uitdaging vormen voor kinderen en volwassenen met autisme. De omgeving kan een belangrijke rol spelen bij het bevorderen van iemands persoonlijke hygiëne. Belangrijk hierbij is dat de persoon geen negatieve kritiek ontvangt of overweldigd wordt met prikkels. Er zijn ook enkele handigheidjes die ouders en verzorgers kunnen toepassen om de persoonlijke hygiëne te bevorderen bij een persoon met autisme. Deze handigheidjes zijn:
- Zorg ervoor dat persoonlijke hygiëne onderdeel wordt van de dagelijkse routine. Routine en structuur is belangrijk voor mensen met autisme. Door handelingen, zoals tandenpoetsen en douchen, onderdeel te maken van de dagelijkse routine, weet iemand waar hij of zij aan toe is. Duidelijkheid en structuur zorgen uiteindelijk voor minder stressgevoelens. Dit geldt ook voor activiteiten die veel zintuiglijke prikkels veroorzaken: iemand weet wat komen gaat en kan zich daar (mentaal) in zekere mate op voorbereiden.
- Doe handelingen voor. Soms kan het uitmaken wie van de ouders de handeling voordoet: een vader kan bijvoorbeeld zijn zoon helpen met scheren en een moeder laat zien hoe je maandverband gebruikt. Door handelingen eerst voor te doen, leert iemand hoe hij of zij bepaalde dingen kan uitvoeren.
- Overweeg bepaalde activiteiten die betrekking hebben de persoonlijke hygiëne te vergemakkelijken. Denk bijvoorbeeld aan het gebruik van een elektrische tandenborstel. Bij de één kan dit te veel prikkels veroorzaken, terwijl een ander het zeer prettig vindt omdat men zelf de handeling van het heen-en-weer bewegen van de borstel niet meer ingevoerd hoeft te worden. Bekijken en ondervinden wat helpt of juist niet helpt kunnen bepaalde activiteiten die vallen onder de persoonlijke hygiëne aangenamer maken voor mensen met autisme.
- Overweeg ondersteuning of professionele hulp: Als iemand veel moeite blijft houden met zijn of haar persoonlijke hygiëne is het raadzaam om professionele hulp te overwegen. Therapeuten kunnen mogelijk de behoeften van iemand met een autismespectrumstoornis beoordelen en zodoende juiste instructie en voorlichting geven. Eventueel wordt samen met een ouder gekeken hoe in het dagelijks leven de problemen aangepakt kunnen worden. Ook kunnen de vaardigheden in therapeutische setting geoefend worden.
Verder kunnen ook andere kleine dingen helpen om ongemakken rondom de persoonlijke hygiëne te vergemakkelijken, namelijk:
- Knip labels uit kleding, beddengoed en badlakens.
- Probeer een ongeparfumeerde roller deodorant uit of een anti-transpirant deodorant.
- Zorg voor een leuke aantrekkelijke timer die kan worden gebruikt bij het tandenpoetsen.
- Het gebruik van een veiligheidsbril beschermt de ogen tegen shampoo en water.
- Indien een kledingstuk zeer prettig is om te dragen, overweeg meerdere soorten en maten te kopen.
- Minimaliseer temperatuurschommelingen tijdens het douchen en baden.
- Koop een elektrische tandenborstel met zachte haren en gebruik een tandpasta met een fijne smaak en textuur. Vermijd bijvoorbeeld tandpasta met harde korrels erin.
- Stel vaste tijdstippen in voor het douchen of baden. Dit zorgt voor structuur en overzicht.
- Was regelmatig de handen, vooral voor het eten en na winkel- en toiletbezoek. Handen wassen is één van de beste manieren om verspreiding van ziektekiemen tegen te gaan en ziektes te voorkomen.
- Hoest en nies in de elleboog. Ziektekiemen kunnen zich namelijk gemakkelijk verspreiden bij hoest of een niesbui.
- Gebruik een 2-in-1 shampoo en conditioner om de tijd onder de douche te verminderen.
- Gebruik eenvoudige kleding. Zoek bijvoorbeeld naar broeken met een elastische tailleband, pullover-shirts, klittenbandsluitingen en instapschoenen.
- Het instellen van herinneringen op een mobiel of het gebruik van een rooster kan het uitvoeren van dagelijkse verzorgingstaken aanmoedigen en voor overzicht zorgen.
